Door Evert van de Weerd

De 5e Canadese Tankdivisie was half april verplaatst vanuit de Betuwe naar het net bevrijde Arnhem. Op zondag 15 april veroverde deze divisie als eerst doel Fliegerhorst Deelen. Daarna splitste zich de divisie over twee marsroutes: de hoofdmacht met twee tankbataljons, twee infanteriebataljons en alle artillerie rukte op via het Park De Hoge Veluwe naar Otterlo. Maar zover kwam men niet vanwege heftige tegenstand nabij Otterlo. De opmars werd die dag gestaakt tot de volgende morgen.

Naar de Goudsberg
De nevenstrijdmacht bestond uit het 8th Hussars tankbataljon met 60 Sherman tanks, 12 Stuart verkenningstanks, de B-Compagnie van het gemotoriseerde infanteriebataljon en 4 Sherman ‘Crab’ mijnenvegende tanks. Vanaf Deelen reden ze via Oud Reemst en Mossel naar de Valenberg achter de voormalige kogelvangers op de Eder heide. Daar bleef men die nacht in een beveiligde opstelling. Helaas sneuvelden tijdens een verkenning vijf infanteristen bij een vuurgevecht. Na van brandstof en munitie te zijn voorzien vertrok de tankcolonne op maandag 16 april van de Valenberg via de Koeweg en Hessenweg naar de Goudsberg. Met het B-eskadron van majoor Tim Ellis voorop kwam de tankcolonne nog voor de Hessenweg in vuurcontact met de Hollandse SS en even later bij de Driesprong had het C-eskadron een behoorlijke schermutseling met een groep SS-ers, die deel uitmaakte van de verdediging van het nog steeds bezette Ede. Hier in de buurt moet smid Willemsen uit de Molenstraat in Ede contact hebben gehad met deze Canadezen, want hij kwam terug met en pakje Engelse sigaretten, maar lang niet iedereen geloofde hem…

Salvo’s op Lunteren

Om half tien waren de 18 tanks van het B-eskadron op de Goudsberg in stelling gegaan; de andere twee eskadrons waren snel ter plekke. Vanaf de Goudsberg vuurden de Canadezen met de tanks enige salvo’s af op Lunteren zonder veel schade aan te richten. Bovendien sloot zich later in de middag een eskadron met 16 Sherman-tanks van het divisieverkenningsbataljon (GGHG) aan bij de colonne, alsmede het ‘Perth’ infanteriebataljon. Vanuit de bossen richting Wekeromse Zand belaagden circa 300 SSers de tankcolonne. De Canadezen stuurden een peloton tanks en infanterie naar de flanken van deze bossen en het 8th RCA artillerie beschoot met Sexton SP-kanonnen dit gebied vanaf de Lage Valkseweg (drie kilometer oostelijk van Barneveld). Slechts een dertigtal SSers werd gevangen genomen, de rest was gevlucht of gesneuveld. De bossen bleven brandend en smeulend achter.

Lunteren bevrijd

Tegen de avond reden de Sherman-tanks van het verkenningseskadron en Stuart-tanks met twee meerijdende compagnieën Perth-infanterie naar Lunteren, waar ze een geweldig onthaal kregen: Lunteren was bevrijd! Er werden 42 Duitsers gevangen genomen volgens het Canadese verslag: ‘Not a shot was fired and 2 officers and 40 ORs meekly surrenderd, the town was ours! This was our first liberation of a sizeable community and the reaction was most vociferous. The Dutch Tricolor appeard on all sides and the populace was soon feeding the troops with magnificent hospitality. The Squadron Headquarters was set up in the best hotel, as the guest of the management.’

Hollandse SS-ers

Qua beveiliging werd Lunteren de volgende dag, dinsdag 17 april, overgenomen door twee eskadrons van het Britse ‘Polar Bear’ Divisie verkenningsbataljon. Eén eskadron ervan verkende ook de omgeving van Ederveen en Renswoude. Het derde eskadron beveiligde toen op deze 17 april de rechterflank van de aanval over de Eder heide van de Royal Scots Fusiliers met tanks naar de rand van De Traa (bosrand). Bij de Driesprong komt het tot een gevecht van deze Britse verkenners met circa 20 Hollandse SS-ers die bewapend waren met o.a. pantservuisten.. Na afloop van dit treffen vluchtten de SS-ers richting Ede-West en reed het Britse eskadron naar het centrum van het net bevrijde Ede. Verder reden deze Britten daarna voortdurend patrouilles over de wegen van Ede naar de Meikade en Lunteren. De volgende dag nam het   de beveiliging van Lunteren over. "The population of Lunteren gave us a rousing reception and welcomed the men into their homes for food and shelter".

Richting Otterlo

De volgende morgen vertrok de 8th Hussars-gevechtsgroep uit Lunteren richting Barneveld, maar na enkele kilometers kwam er een alarmerend bericht uit Otterlo. Daar werd zwaar gevochten en het B-eskadron van Maj. Ellis moest op topsnelheid met een compagnie Perth richting Otterlo. Toen ze daar arriveerden was de strijd echter al beslist. Na dit intermezzo rukten zij via Voorthuizen op naar Putten, maar dat ging niet zonder slag of stoot vanwege de tegenstand van de 6. Fallschirmjäger Division.

Bij Deelen hadden de Duitsers in een achtergebleven geallieerde tank de marsroute naar Putten gevonden. De 6. Fallschirmjägerdivision bouwde snel antitankschermen op de opmarsroute van de 8th Hussars. Het A-eskadron verloor tussen Voorthuizen en Putten van de zeventien tanks er negen en er werden drie buitgemaakt door een Sonder-kommando. Later zijn deze ‘Beute’-tanks teruggevonden bij Amersfoort.

Foto's:  'Beute’-tanks, door Duitsers veroverde Canadese tanks. Deze werden voorzien van eigen herkenbare markeringen om vervolgens ingezet te worden tegen de Geallieerden.
(bron:http://www.mapleleafup.net/)